ارزیابی توصیفی نگرش مردم در خصوص اصلاح کاربری اراضی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز چهل‌چای استان گلستان)

سابقه و هدف: اطلاع از نسبت کاربری‌های اراضی و نحوه تغییرات آن درگذر زمان یکی از مهم‌ترین موارد در برنامه‌ریزی و مدیریت اراضی است. با آگاهی از نسبت تغییرات کاربری‌ها درگذر زمان می‌توان نحوه تغییرات در آینده را پیش‌بینی نمود و اقداماتی پیشگیرانه انجام داد. رویکرد مشارکت مردمی برای اصلاح کاربری اراضی به‌منظور جلوگیری از بهره‌برداری غیر اصولی از اراضی، از مهم‌ترین ابزارهای کاربردی مدیریت بهینه منابع آب، خاک و گیاه می‌باشد. در این تحقیق به بررسی دیدگاه مردم در خصوص برنامه‌ریزی اصلاح کاربری اراضی حوزه آبخیز چهل‌چای در استان گلستان پرداخته شد. مواد و روش‌ها: در این تحقیق با استفاده از پیمایش میدانی، پرسشنامه‌ای تهیه شد که روایی آن با کسب نظر اساتید و کارشناسان فن و پایایی آن با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ (87/0∝=) تأیید گردید. جامعه آماری موردمطالعه در این پژوهش شامل روستاییان ساکن حوزه آبخیز چهل‌چای است. مجموع جمعیت این حوزه آبخیز حدود 13.017 نفر است که از میان کل جامعه آماری تعداد 373 نفر به‌صورت نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند. برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از تکنیک توصیفی در محیط نرم‌افزار SPSS استفاده گردید. در ابتدا عواملی که مانع اصلاح و بهینه‌سازی کاربری اراضی تحت مالکیت روستاییان و کشاورزان است شناسایی و امتیازدهی گردید. سپس عواملی که باعث افزایش پذیرش عملیات اصلاح و بهینه‌سازی کاربری اراضی زراعی توسط کشاورزان و روستاییان می‌شود، مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌ها: مهم‌ترین موانع اصلاح کاربری اراضی از نظر مردم، عدم تمکن مالی روستاییان، عدم‌حمایت بانک‌ها و نهاده‌های دولتی، عدم آگاهی کشاورزان و ارزش پایین اراضی کشاورزی ازنظر تولید در واحد سطح می‌باشند. همچنین، مهم‌ترین عوامل مؤثر بر افزایش پذیرش عملیات اصلاح کاربری اراضی شامل مشارکت دادن مردم در تدوین راه‌حل‌ها و برنامه‌ها، تضمین مالکیت اراضی تحت تصرف، ارائه مشوق‌های مالی و معنوی، دسترسی راحت کشاورزان به مهندسان و کارشناسان و برگزاری کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی و ترویجی معرفی شدند. درنهایت با مقایسه پذیرش مردمی در مورد راهکارهای بهینه‌سازی کاربری اراضی نشان داده شد که روستاییان نسبت به گزینه کشت علوفه دائمی جهت بهینه‌سازی اراضی زراعی شیب‌دار و همچنین تبدیل اراضی زارعی شیب‌دار به باغات مثمر موافق هستند و در صورت اجرای عملیات و برنامه اصلاح کاربری اراضی روستاییان آمادگی کلی جهت اجرای برنامه‌های اصلاحی کاربری اراضی را دارند و در صورت تدوین برنامه بیش از سه‌چهارم اراضی خود را برای اجرای عملیات و برنامه‌ها قرار خواهند داد. نتیجه‌گیری: طبق نتایج به‌دست‌آمده، مهم‌ترین اقدامی که قبل از اجرای برنامه‌های آبخیزداری در روستاها باید صورت گیرد افزایش آگاهی روستاییان ازاین‌گونه برنامه‌ها و دخالت دادن آن‌ها از مراحل اولیه اجرای برنامه است. درنتیجه پذیرش عمومی برنامه‌هایی که مردم در آن مشارکت دارند بیشتر اسـت.